خلاصه مدیریتی
اینترنت اشیا به عنوان حسگرها و عملگرهای متصل شده توسط شبکه به سامانه های رایانه ای تعریف می شود که می توانند سلامت و عملکرد اجسام را کنترل یا مدیریت کنند. ادوات متصل در این شبکه ها می توانند دنیای طبیعی، افراد، جانداران ونباتات را پایش کنند. استفاده از این فناوری شیوه ی تعامل و تبادل اطلاعات بین مشتریان و شرکت های بیمه را دگرگون خواهد کرد. در این فناوری نیاز بسیار کمتری به به دخالت و تصمیم گیری انسان وجود دارد و امکان توسعه سریع و اصلاح بلادرنگ مدل های تجاری موجود در راستای کاهش هزینه ها و افزایش بهره وری فراهم است. رشد تصاعدی تعداد تلفن های همراه و دستگاه های هوشمند با قابلیت اتصال به اینترنت در دهه ی اخیر، به گسترش روزافزون این فناوری کمک شایانی نموده و دنیای کاملاً جدیدی از مدل های تجاری از طیف های گسترده  را خلق کرده است.
در صنعت بیمه، داده های حسگرها و دستگاه های مجهز به اینترنت باعث می شود کنترل بهتر و ارزیابی دقیقتری بر وسایل نقلیه، خانه های هوشمند، و سلامت شخصی افراد وجود داشته باشد و در مجموع خدمات بهتر و دقیقتری به مشتریان عرضه گردد. مسلماً نگرانی ها و مخاطراتی مربوط به حریم خصوصی در مورد این فناوری وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرند، اما این فناوری در آینده مجموعه ای کامل از داده های مربوط به رفتار و خطرات بیمه گذار را ارائه می کند که دارای پتانسیل تجاری بالایی بوده و به بیمه گران این امکان را می دهد که از تحلیل این داده ها قادر باشند، محصولات جدید و خاص منظوره ارائه نموده، ریسک ها و ادعاهای خسارت را دقیقتر و سریعتر ارزیابی کنند.
بیمه متصل یا بکارگیری اینترنت اشیا در حوزه بیمه، در حال حاضر در چهار زمینه اصلی مطرح است: خودرو متصل، سلامتی متصل، خانه متصل و خطوط تجاری متصل. هدف از این گزارش ترسیم یک چارچوب و نقشه راه کلی برای چگونگی توسعه استفاده از این فناوری در حوزه صنعت بیمه، احصا پیش نیازها، موانع و ملزومات است. بدیهی است در صورت صلاحدید تصمیم گیران و اقبال مدیران صنعت بیمه به این فناوری این نقشه راه تدقیق و تکمیل شده و در بخش های مختلف اقتصادی و قانونی غنی  سازی خواهد شد. با توجه به اینکه امروزه بسیاری از خودروها مجهز به حسگرهای پیچیده  و ادوات مورد نیاز این فناوری هستند، کاربرد خودرویی اینترنت اشیا یا خودروهای متصل در بین این کاربردها، رایج تر بوده به یک بلوغ نسبی رسیده و نمونه هایی از آن در سراسر دنیا اجرایی شده اند. با در نظر گرفتن این موضوع و وجود الزامات قانونی برای راننده محور کردن بیمه شخص ثالث، در این گزارش وزن بیشتری برای این کاربرد در نظر گرفته شده و تمرکز بیشتری برای بررسی آن صورت گرفته است.
در بخش نخست این گزارش مقدمه ای بر اینترنت اشیاء، مقدمات و ملزومات مورد نیاز جهت برقراری این سامانه ها ذکر شده است. بخش دوم مشتمل بر یک طرح اولیه و کلی برای سامانه ی پیشنهادی اینترنت اشیا خودرویی است. در این بخش نگاه مختصری به پیشینه ی مطالعاتی و اجرایی سامانه های هوشمند ترابری صورت گرفته است.. سامانه پیشنهادی متشکل از سه عنصر اصلی خودرو، انسان و معبر است و شامل ادواتی در معابر، تجهیزاتی روی خودروها و احیانا تجهیزاتی جهت رصد راننده (نوعا حس گرهای پوشیدنی) است که این سه مورد به صورت توام در این طرح دیده شده و در صورت نصب و بکارگیری تجهیزات متناسب در این سه مورد، از اطلاعات حاصله می توان در بسیاری کاربردها اعم از پلیسی و مدیریت ترافیک، کاربردهای امدادی و اورژانس، بیمه، و .... استفاده کرد. این سامانه اعم از سامانه ی خودروهای متصل و با قابلیت رصد رفتار ترافیکی و سلامت رانندگان است. گام اول توسعه ی این فناوری نصب تجهیزات مربوطه بر روی خودروها است و تحقق کاربردهای بیشتر این فناوری نیاز به یک بستر مناسب ارتباطی و همچنین استانداردسازی در لایه‌های مختلف، از لایه فیزیکی تا لایه کاربردی دارد. لذا در این نوشته پیشنهاد اولیه جهت ایجاد یک سامانه جامع هوشمند متشکل از رادیوشناسه فعال، ادوات ارتباطی بستر ارتباطات سیار، انواع حس گرهای مورد نیاز برای ضبط اطلاعات تلماتیک مطرح شده است.
چنین سامانه ای در واقع بستر اولیه برای پروژه ی ملی خودروهای متصل خواهد بود که در صورت اجرایی شدن آن یک سنگ بنای محکم و استوار برای آینده ای نه چندان دور در حوزه ی خودروهای متصل، هوشمند و خودران است. ذکر این نکته ضروری می نماید که سامانه های مبتنی بر امواج رادیویی و ارتباطات سیار در بسیاری شرایط و کاربردها نسبت به سایر فناوری ها و ابزارهایی نظیر دوربین  برتری دارند. مطلب مهم تر اینکه بکارگیری مجموعه ای از ابزارها و فناوری ها از جمله دوربین های تصویری هوشمند، امکانات مبتنی بر امواج رادیویی و سایر فناوری ها به صورت مکمل برای دستیابی به یک سامانه ی ترابری هوشمند جامع با عملکرد موثر و کارایی بالا امری الزامی است. لذا این سامانه به صورت مکمل برای پوشش نقایص و کاستی های ذاتی سایر سامانه های موجود که تا کنون به همت کارکنان خدوم نیروی انتظامی برپاسازی و اجرا شده اند و مصادیق اندکی از آن ها در طی این پیشنهاد فنی ذکر شده، خواهد آمد و از این حیث یک نقطه قوت بسیار قوی است.
طرح پیشنهادی به صورت ضمنی شامل دو بخش در نظر گرفته شده است. بخش نخست در برگیرنده نصب اداوات روی خودروهایی است که تا کنون تولید شده اند و اکنون در حال آمدوشد هستند. در این مورد یک سامانه مستقل و متکی به خود پیشنهاد شده و نیازی به هیچ تغییراتی در سامانه های برق و .... خودرو نیست. در صورت همکاری نهادهای مختلف اعم از خودروسازان داخلی، وزارت صمت و سازمان استاندارد و پلیس راهور، اجرای فاز دوم طرح شامل تصویب استانداردها ارتباطی که امکان ارتباط با واحد کنترلی الکترونیکی خودروها را نیز داشته باشند، دور از ذهن نیست. این فاز شامل نصب ادوات توسط خودروسازان داخلی و از بدو تولید خودروها است. نکته ی دیگر اینکه در صورت اجرای چنین طرحی، تمهیدات لازم برای استفاده مستقیم از اطلاعات ارسالی توسط حس گرهای موجود در خودرو به واحدهای کنترل الکترونیکی خودرو و همچنین و تمهیدات لازم برای استفاده از سامانه های برق خودرو برای تامین انرژی و توان مصرفی این تجهیزات در زمان طراحی خودرو و به صورت دقیق در نظر گرفته خواهد شد و این قبیل سامانه ها در بسیاری از نقاط دنیا و توسط بسیاری از خودروسازان اجرایی شده اند.
در صورت تحقق این طرح و نصب و بکارگیری تجهیزات متناسب در سه مورد مذکور، از اطلاعات حاصله می توان در بسیاری کاربردها اعم از پلیسی و مدیریت ترافیک، کاربردهای امدادی و اورژانس و بیمه استفاده کرد. به صورت مشخص از جمله کارکردهای مورد نظر در صنعت بیمه می توان رصد رفتار ترافیکی رانندگان برای بیمه های مبتنی بر استفاده، تشخیص تقلب و گزارشات جعلی تصادفات، شناسایی رانندگان غیرطبیعی و دارای اختلالات روان را ذکر نمود.
شایسته تاکید است که طرح پیشنهادی دارای ماهیتی کاملا مطالعاتی و پژوهشی است و بحث اجرا منحصر به نمونه های آزمایشی و اولیه (پروتوتایپ) خواهد بود. لذا پس از طی شدن فاز مطالعاتی، در مورد نحوه ی اجرای رسمی این طرح به صورت سراسری با سایر مراجع و ذینفعان و در راس آن ها پلیس راهور، توافق و راهکارهایی اتخاذ نمود. البته با توجه به وجود قوانین آمره در این خصوص، اجرای سراسری چنین طرحی ناممکن نمی نماید. ضمن اینکه در صورت وجود موانع، استفاده از پتانسیل کمیسیون عمران نیز یکی از گزینه های اصلی خواهد بود.
با توجه به بررسی های اولیه پلیس راهور رغبت به اجرای این طرح دارد و نظر به صورت گرفتن طرح های مشابه، بن بست های اجرایی در این زمینه با تکیه بر توان داخلی وجود ندارد. در صورت تمایل به آغاز این طرح، نظر به گستردگی آن، بایستی انجام مطالعات آتی در این طرح را فازبندی نمود. همچنین مطالعات، حتی المقدور بایستی در قالب همکاری مشترک با سازمان ها و موسسات پژوهشی فوق الاشاره و سایر موسسات و فعالین صورت گیرد. البته در صورت عدم تمایل یا عدم امکان همکاری با سایر بخش ها، امکان برون سپاری برخی از فازهای تخصصی به صورت خرید خدمت نیز متصور است. از دیگرسو  نظر به وجود متخصصین توانمند در حوزه مالی و اقتصادی در بین اعضای محترم هیات علمی پژوهشکده بیمه، بایستی یک طرح تجاری (بیزینس پلن) دقیق و متقن تهیه و ضمن آن، تاثیرات اقتصادی و آورده های مالی در صورت اجرای این طرح را مشخص و فازهای اجرایی را مدون نمود.
علاوه بر فراهم شدن امکان راننده محور کردن بیمه های شخص ثالث از طریق ذخیره درازمدت و رصد رفتار ترافیکی رانندگان به صورت برخط پیاده سازی و اجرای سراسری چنین سامانه هایی از جنبه های بسیار متعددی حائز اهمیت است. اولا عملیاتی شدن چنین سامانه هایی به طور قطع کاهش تخلفات حادثه ساز و کاهش خطای انسانی در هنگام رانندگی و به تبع آن کاهش بسزای خسارت ها و دیات پرداختی توسط بیمه گران را در پی خواهد داشت. از سوی دیگر و در صورت وقوع حوادث جاده ای، نظر به تاثیر این سامانه در اطلاع بلادرنگ و دقیق سانحه به پلیس و نهادهای امدادی، این سامانه تاثیر زیادی در کاهش زمان رسیدن سرویس های امدادی در زمان طلایی امداد خواهد داشت. لذا علاوه بر اینکه، اجرای این طرح به جهت حفظ حیات هموطنان محاسن اخلاقی و شرعی متعددی دارد، با عملیاتی شدن آن، همه ساله از تحمیل مبالغ کلانی به بیمه گذاران بابت دیات پرداختی به بازماندگان فوتی ها و دیات پرداختی بابت نقص عضو و معلولیت آسیب دیدگان حاصل از تصادفات جلوگیری به عمل خواهد آمد.
ضمنا اجرای این طرح افزایش چشمگیر امنیت خودروها را در پی دارد و احتمالا مدل ریسک در بیمه های سرقت حوزه خودرو تغییر نموده و امکان افزایش قابل توجه ضریب نفوذ بیمه های سرقت فراهم خواهد شد. همچنین با فراهم آمدن امکان رصد برخط و استفاده از داده های آب وهوایی، احتمال وقوع سانحه و ریسک تحمیلی به بیمه گران در چنین شرایطی کاهش خواهد یافت. نکته ی مهم دیگر، ایجاد بسترهای تجاری جهت انواع استارتاپ  و نوآوری های آتی در زمینه ی بیمه، امکان فروش داده و امکان هر نوع تحلیل و پژوهش در آینده علی الخصوص بکارگیری روش های هوشمند یادگیری ماشینی و هوش مصنوعی است. در صورت استفاده از این مدل های پیش بینی کننده و فناورهای یادگیری ماشینی روی داده های حاصل از این بستر می توان به پیش بینی های خوبی در زمینه ی وقوع حادثه و ریسک دست یافت و محصولات جدید بیمه ای مانند بیمه های ترکیبی معرفی نمود.
از آنجاکه این سامانه جریمه رانندگان متخلف در محل هایی مانند محل های پارک مطلقا ممنوع، در تخلفاتی مانند تخطی به چپ در صورت نصب علائم هوشمند و قرائت گر در مناطق حادثه ساز، عبور خطوط امدادی، عبور از چراغ قرمز یا ایستادن روی خط عابر به صورت هوشمند و بدون نیاز به حضور ماموران راهور و بدون نیاز به رویت پذیر بودن پلاک خودرو را ممکن می کند و از آنجاکه مطابق بند ث از ماده 24 قانون بیمه اجباری خسارات وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه، بیست درصد(۲۰%) از جریمه های وصولی راهنمایی و رانندگی در کل کشور به عنوان یکی از منابع مالی صندوق تأمین خسارت های بدنی در نظر گرفته شده است. لذا اجرای این سامانه، موجب افزایش چشمگیر درآمدهای صندوق از طریق افزایش تعداد و مبلغ جرائم ثبت شده است.
از دیگر دستاوردهای این سامانه می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1-    امکان رصد و پایش ترافیک در سطح کلان
2-    امکان کنترل دقیق و ترافیک و اعمال هر گونه محدودیت در سطح خرد در مواردی مانند مسدود کردن جاده ها، ایجاد مقررات منع آمد وشد حتی در ساعاتی خاص، یکطرفه کردن جاده ها و مواردی از این دست
3-    امکان رصد ناوگان حمل ونقل عمومی اعم از مسافر و بار به صورت برخط و جلوگیری از قاچاق و سایر مفاسد
4-    امکان پایش سلامت فنی خودروها به صورت برخط و بدون نیاز به مراجعه خودرو به معاینه فنی در صورت اتصال به سامانه های کنترل الکترونیکی خودرو (حوزه محیط زیست)
5-    امکان ذخیره سازی و تجزیه و تحلیل داده های کلان جهت استفاده در راهداری، در کاربردهایی مانند رفع نقاط حادثه خیز (حوزه راهداری)
6-    امکان پایش دقیق و برخط مصرف سوخت و جلوگیری از انحراف سهمیه های مصرفی در خودروهای عمومی
7-    امکان رصد برخط و استفاده از داده های آب وهوایی برای نگه داری معابر، رفع مشکلات جاده ها به خصوص در هنگام مداخلات جوی