خلاصه مدیریتی

عوامل زیادی از جمله مکان، شدت، مدت زمان حادثه و نوع ساخت‌وساز منجر به افزایش خسارت و هزینه در زمان وقوع یک حادثه فاجعه‌آمیز می‌شوند. تأثیر مستمر تغییر اقلیم بر آب و هوا و حوادث مرتبط با آب و هوا  نیز این امر را تشدید کرده است. این بدان معناست که تشدید طوفان‌ها با سرعت بیشتری صورت می‌گیرد، حوادث شدید بارانی موجب کاهش بیشتر بارندگی می‌شوند، آتش‌سوزی‌های جنگلی مهیب‌تر و سریع‌تر و دوران خشکسالی‌ها نیز بارزتر و طولانی‌تر می‌شوند. افزایش و شدت وقوع حوادث طبیعی در دهه‌های اخیر در  جهان از جمله گرمای شدید در سراسر قاره اروپا، آتش‌سوزی‌های جنگلی شدید در استرالیا و غرب ایالات متحده آمریکا، سونامی و زلزله در ژاپن، وقوع خشکسالی در هند و همچنین طوفان‌های مهیب و خطرناک در آفریقا و در سراسر دریای کارائیب و جنوب شرقی ایالات متحده آمریکا، منجر به افزایش ریسک‌های ناشی از به بار آمدن خسارت اقتصادی و آسیب‌ به زیرساخت‌ها شده است. هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم حوادث طبیعی و اثرات آن‌ها،  تهدیدی واقعی برای ثبات اقتصادی و رفاه جوامع هستند. لذا تاب‌آوری[1] در برابر این ریسک‌ها، از اهمیت زیادی برخوردار است و اقدامات پیشگیری از خسارت حوادث طبیعی در صنعت بیمه باید بیش از پیش، مورد توجه قرار گیرد.

در بخش اول این گزارش به بررسی آمار خسارت حوادث طبیعی در 50 سال اخیر پرداخته شده است و یافته‌ها حاکی از این هستند که ریسک‌های ناشی از به بار آمدن خسارت اقتصادی و آسیب‌ به زیرساخت‌ها توسط مخاطرات طبیعی رو به افزایش است و خسارات بیمه‌شده ناشی از حوادث طبیعی در نیمه اول سال 2021 به 42 میلیارد دلار آمریکا رسیده که نشان‌دهنده بالاترین میزان خسارت بیمه‌شده در شش ماه ابتدایی سال در ده سال گذشته است. همچنین سهم کشورهای توسعه‌یافته از خسارات بیمه‌شده نیز بالاتر است و 72 درصد از کل خسارات بیمه‌شده در نیمه اول سال 2021 در ایالات متحده آمریکا رخ داده است. با توجه به اینکه شرکت‌های بیمه می‌توانند به نحوه بازیابی مردم و جوامع از حوادث اقلیمی و بهبود تاب‌آوری کلی آن‌ها در برابر این حوادث یعنی توانایی بازگشت به زندگی عادی در سریع‌ترین زمان ممکن  کمک کنند، لذا در بخش دوم این گزارش نقش صنعت بیمه در پیشگیری از خسارت حوادث طبیعی مورد مطالعه گرفته است. صنعت بیمه می‌تواند نقش حمایتی در تأمین مالی ریسک حوادث طبیعی ایفا کند. ایجاد راهکارهایی که از طریق بیمه مقرون به صرفه، مشوق‌های کارآمد را به منظور اقدامات کاهش ریسک و پیشگیری از خسارت با هم ترکیب می‌کنند، یک امر چالش برانگیز است و همکاری نزدیک و مناسب میان دولت و بخش بیمه برای دستیابی به این هدف، ضروری است. نقش صنعت بیمه در زمینه مدیریت ریسک‌های ناشی از حوادث طبیعی می‌تواند شامل اشخاص یا نهادهای بیمه‌شده، بیمه‌گران اولیه، بیمه‌گران اتکایی، بازارهای سرمایه و دولت‌ها باشد که هر یک از آن‌ها، وظایف خاصی در مدیریت ریسک و استراتژی‌های کاهش و پیشگیری از خسارت حوادث طبیعی بر عهده دارند. وقوع طوفان اندرو[2] در سال 1992 در ایالات متحده آمریکا موجب تغییر موقعیت و اتخاذ رویکردهای پیشگیری از خسارت جدید توسط بیمه‌گران و تغییر رفتار اساسی در بین بیمه‌گذاران شده است. همچنین در این بخش یک چارچوب استاندارد و عینی پیشگیری از خسارت توسط شرکت مشاور مدیریت آمریکایی و چندملیتی آرتور دی.لیتل[3]  معرفی شده است که  شرکت‌های بیمه را قادر به ارزیابی ریسک‌های مشتریان خود بر طبق استانداردها و بهبود این قابلیت می‌کند.  شرکت‌های بیمه در برخی از مواقع ممکن است قدرت مالی یا تمایلی به سرمایه‌گذاری در توسعه خدمات پیشگیری از خسارت ساختار‌یافته و ابزارهای عینی نداشته باشند. سپس نقش صنعت بیمه در اقدامات پیشگیری از خسارت زلزله  با بررسی ویژگی‌های بهبود کاهش خسارت از جمله حق‌بیمه تعدیل‌شده براساس ربسک[4] و مشارکت شخصی بیمه‌گذار (شامل فرانشیزها[5]، بیمه مشترک[6] و حدود بیمه مشترک) مورد بررسی قرار می‌گیرد و نشان داده می‌شود که بیشترین مشوق برای انجام اقدامات پیشگیرانه و کاهش خسارت، از طریق بیمه مشترک نسبی  حداقل 10 درصدی و به همراه  فرانشیزهای  5 درصدی یا بیشتر صورت می‌گیرد. در نهایت بخش دوم با مطالعه نقش صنعت بیمه در اقدامات پیشگیری از خسارت سیل و ارائه راهکارهایی از جمله توسعه برنامه‌های کاربری اراضی[7] و برنامه‌ریزی استانداردهای ساختمانی[8]، اجرای اقدامات حفاظت از سیل در مقیاس بزرگ و ارائه خدمات هشداردهی و اضطراری به پایان می‌رسد.

بخش سوم گزارش به معرفی اقدامات پیشگیری از خسارت حوادث طبیعی در کشورهای مختلف از جمله بریتانیا، ایالات متحده آمریکا، ژاپن، فرانسه، ترکیه، چین، نیوزیلند اختصاص یافته است. بخش چهارم گزارش شامل اقدامات پیشگیرانه صنعت بیمه در زمینه خسارت حوادث طبیعی است که ابتدا اقدامات و فعالیت‌های شرکت‌های بیمه در زمینه بهبود پیشگیری از خسارت مخاطرات طبیعی مورد مطالعه قرار می‌گیرد. این اقدامات در جدول زیر به طور خلاصه بیان شده است:

اقدامات پیشگیرانه شرکت‌های بیمه در زمینه خسارت حوادث طبیعی

سپس فعالیت‌های برخی از شرکت‌های بیمه بر روی پروژه‌های انرژی پاک[16] و تامین مالی آن‌ها و همچنین صندوق‌های سازگار با محیط‌زیست[17] بررسی می‌شود و در قسمت آخر این بخش نیز به معرفی راهکارهای مبتنی بر طبیعت[18] (NBS) پرداخته می‌شود. به طور کلی به منظور کاهش ریسک حوادث طبیعی و سازگاری با تغییر اقلیم اقدامات خاکستری[19]، سبز[20] و ترکیبی[21] صورت می‌گیرد.  اقدامات سنتی خاکستری برای حفاظت از مناطق پرریسک اقلیمی به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته، آزمایش شده و نسبتاً قابل اعتماد هستند. این اقدامات مهندسی  از مردم، ساختمان‌ها و زمین‌هایی که به شدت در معرض سیلاب‌های مکرر قرار دارند، محافظت می‌کند. با این حال، بررسی‌ها حاکی از این هستند که این‌گونه اقدامات، درک ریسک افراد را کاهش می‌دهد و احساس امنیت کاذب برای آن‌ها ایجاد می‌کند. لذا استفاده از راهکارهای سبز نیز مطرح می‌شود. راهکارهای سبز در مقایسه با اقدامات خاکستری، مداخلات کم‌هزینه‌تری برای کاهش تاثیر مخاطرات طبیعی هستند که در برنامه‌ریزی ریسک اقلیمی اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند و مزیت اصلی آن‌ها نسبت به سایر استراتژی‌های کاهشی و پیشگیری، توانایی در رسیدگی به چندین مخاطره و ارائه منافع مشترک به سیستم اجتماعی-اکولوژیکی به طور همزمان است.  راهکارهای سبز را می‌توان با راهکارهای خاکستری نیز ترکیب کرد و در قالب اقدامات ترکیبی نیز آن‌ها را به کار برد. در مجموع، بکارگیری اقدامات پیشگیری از خسارت  از طریق راهکارهای مبتنی بر طبیعت، موجب پس‌انداز مبلغ بیشتری نسبت به جبران خسارت پس از وقوع حادثه می‌شود. در نهایت در بخش پنجم به ارائه جمع‌بندی و نتیجه‌گیری پرداخته شد.