از سری گزارشات مطالعه نظام‌های بیمه ای جهان گزارش شماره 4: کشور ارمنستان

خلاصه مدیریتی 

صنعت بیمه در اقتصاد کنونی جهان یکی از بخش‌های پیشرو در بازار سرمایه است، بیمه به عنوان یکی از ابزارهای کارای مدیریت ریسک از طریق تأمین امنیت و آرامش خاطر از یک سو سبب گسترش رفاه اجتماعی گردیده و از سوی دیگر باعث رشد سرمایه‌گذاری شده و در پی آن تولید با سرعت بیشتری رشد نموده و اقتصاد از رونق بهتری برخوردار خواهد بود، لذا تاریخچه این صنعت بیانگر خدمات ارزنده‌ای است که ضمن جبران زیان‌های اقتصادی، موجب ایجاد امنیت و اطمینان در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی گردیده است.

در این گزارش، کشور ارمنستان به عنوان کشوری با ساختار بیمه‌ای که در مراحل اولیه رشد قرار دارد، مورد بررسی قرار گرفته است. این کشور از جمله کشورهایی است که پس از فروپاشی شوروی سابق، نظام‌های بیمه‌ای خود را بنیان‌گذاری کرد و تا به امروز نیز مسیر رو به رشد و تکامل را در بخش‌های مختلف اقتصادی طی نموده است.

در این گزارش که با رویکرد تحلیل وضعیت صنعت بیمه ارمنستان تهیه شده است، به بررسی جایگاه عملکردی این صنعت طبق شاخص‌های جهانی نیز پرداخته شده است.

از آنجا که بررسی ساختار بیمه در هر کشور در ابتدا مستلزم بررسی ساختار اقتصادی در آن کشور است، در این گزارش ابتدا ساختار اقتصادی ارمنستان بررسی شد. طبق بررسی‌های صورت گرفته این کشور با میانگین رشد تولید ناخالص داخلی 6.8 درصد بین سال‌های 2017 تا 2019 میلادی به سرعت در حال گسترش توان اقتصادی خود بوده، ولیکن اثرات مخرب پاندمی کوید-19 و مناقشات نظامی با کشور آذربایجان منجر به کاهش رشد اقتصادی تا رقم منفی 7.6 درصدی این کشور در سال 2020 شده است. وضعیت اقتصادی کشور ارمنستان تاثیر مستقیم در میزان رشد و پیشرفت صنعت بیمه این کشور داشته است. پس از بررسی ساختار اقتصادی ارمنستان در دومین گام به بررسی نظام‌های بیمه‌ای در این کشور پرداخته و در مرحله نخست از این بررسی تاریخچه بیمه در ارمنستان، به ویژه در دوران پس از استقلال این کشور، مطالعه شد. در گام بعدی جایگاه جهانی صنعت بیمه ارمنستان مورد بررسی قرار گرفت. متاسفانه آمار دقیق درخصوص رتبه و سهم این کشور در تولید حق‌بیمه در جهان موجود نیست ولیکن، براساس بررسی‌های انجام شده در این تحقیق و آمار منتشر شده از سوی بانک مرکزی ارمنستان میزان حق‌بیمه تولیدی ناخالص صنعت بیمه این کشور در سال 2019، 49.276.850 هزار درام بوده که این مبلغ نسبت به سال 2018، رشد 19.08 درصدی نشان می‌دهد. ولیکن حق‌بیمه تولیدی صنعت بیمه ارمنستان در سال 2020 مبلغ 44.687.016 هزار درام بوده که رشد منفی 9.31 درصدی را نسبت به سال 2019 نشان می‌دهد. علت اصلی این کاهش را می‌توان علاوه بر نرخ رشد منفی اقتصاد ارمنستان، در تاثیرات پاندمی کووید-19 و مناقشات کشور ارمنستان با آذربایجان جستجو نمود.

نکته حائز اهمیت در بررسی بازار فعلی ارمنستان و قیاس جایگاه این صنعت در سطح جهانی، توجه به این موضوع است که صنعت بیمه ارمنستان در حال حاضر مشتمل بر محصولات غیرزندگی بوده و این صنعت بخش زندگی را پوشش نمی‌دهد، به بیان دیگر کشور ارمنستان هم اکنون فاقد بازار بیمه زندگی است.

از آنجا که بررسی صنعت بیمه در هر کشور مستلزم بررسی عواملی است که معرف عملکرد آن صنعت می‌باشد، لذا در ادامه به بررسی شاخص هایی از قبیل ضریب نفوذ و تراکم بیمه، تعداد بیمه نامه‌های صادره، بیمه‌گران ثبت شده و بررسی بازار بیمه‌های غیر زندگی، خالص خسارت واقع شده در کشور ارمنستان پرداختیم که نتایج حاصل از مطالعات صورت گرفته به شرح زیر است. پس از آن نیز مواردی چون نهادهای صنعت، قوانین و مقررات، تحول دیجیتال و ... مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

v بررسی عملکرد

- شاخص‌های ضریب نفوذ و تراکم بیمه به عنوان یکی از اصلی ترین شاخص‌های نشان دهنده سطح توسعه یافتگی، بیانگر این است که صنعت بیمه ارمنستان در مراحل اولیه رشد قراردارد. ضریب نفوذ72/0 درصدی و شاخص تراکم بیمه83/30  دلار این صنعت در سال 2020 تفاوت چشمگیری از میانگین جهانی داشته و این کشور را در زمره کشورهای توسعه نیافته در بحث صنعت بیمه قرار می‌دهد.

- تعداد بیمه نامه‌های صادره در ارمنستان در سال 2020 معادل 283ر844 فقره  بوده است که نسبت به سال پیش از آن به دلیل اثرات ناشی از کونا و تنش‌ها ارمنستان با کاهش 5/13 درصدی همراه بوده است.

- طبق بررسی‌های صورت گرفته پیرامون فعالان بازار بیمه ارمنستان طی سال مالی 2020 تعداد 7 شرکت بیمه در ارمنستان مشغول به فعالیت بودند که تمامی این شرکت‌ها به صورت خصوصی اداره شده و در بخش بیمه‌های غیرزندگی فعالیت می‌کنند.

در حال حاضر نیز 4 شرکت کارگزاری در صنعت بیمه ارمنستان به فعالیت مشغول هستند.

- طبق بررسی‌های انجام شده پیرامون حق بیمه تولیدی و سهم بازار بیمه ارمنستان، در سال 2019 بیمه شخص ثالث با سهم 13/48 درصد بالاترین سهم بازار را در بین انواع پوشش‌های بیمه‌ای به خود اختصاص داده است. البته اجباری بودن این نوع پوشش با توجه به قوانین مصوب بانک مرکزی ارمنستان در این امر نقش بسیار مهمی داشته است. پس از بیمه شخص ثالث،  بیمه‌های درمان با سهم 23/23درصد بالاترین سهم را در تولید حق‌بیمه بازار ارمنستان داشته‌ است.

v نهادهای صنعت بیمه چین

نهاد ناظر : نهاد ناظر بیمه در ارمنستان در سال 2006 از وزارت اقتصاد این کشور به بانک مرکزی ارمنستان منتقل شد و براساس قانون سال 2007 تمامی وظایف نظارتی، قانون گذاری و مسئولیت ارائه مجوز به این سازمان محول گردید.

نهادهای آموزشی و تحقیقات: با توجه به اهمیت بعد آموزش در بازار بیمه، وضعیت صنعت بیمه ارمنستان از این نظر مورد بررسی قرار گرفت. متاسفانه در این زمینه دوره‌های آکادمیک و تخصصی مناسب در رابطه با رشته‌های علمی و حرفه‌ای اصلی مرتبط با صنعت بیمه در کشور ارمنستان وجود ندارد و برخی شرکت‌های بیمه در این حوزه اقداماتی را به اجرا گذاشته‌اند. از این نظر کشور ارمنستان همچنان متکی به نظام‌ آموزشی کشور روسیه در پروزش نیروهای متخصص در بخش صنعت بیمه می‌باشد.

صندوق تامین خسارات بدنی : صندوق تامین خسارت بدنی در صنعت بیمه ارمنستان کارکردی شبیه به صندوق تامین خسارات بدنی صنعت بیمه ایران دارد، وضعیت اداره این صندوق به موجب فصل 5 از قانون بیمه اجباری شخص ثالث به تفصیل توضیح داده شده است.

v قوانین مقررات بیمه‌ای در ارمنستان

به دلیل شرایط و تحولات سیاسی کشور چین، نظام مقررات بیمه‌ای در این کشور نسبتا جوان و رو به تکامل است. قانون بیمه جدید ارمنستان در سال 2007 به تصویب مجلس این کشور رسید و به عنوان بالاترین سند تنظیم‌گر فعالیت‌های بیمه‌ای در کشور ارمنستان شناخته می‌شود. این قانون طی 160 ماده گستره وسیعی از امور مربوط به صنعت بیمه ارمنستان را سامان دهی می‌نماید. براساس قانون جدید بیمه ارمنستان، نهاد ناظر و مقررات‌گذار صنعت بیمه این کشور، بانک مرکزی ارمنستان بوده که این نهاد از سال 2006 مسئولیت نظارت بر صنعت بیمه این کشور را از وزارت اقتصاد ارمنستان تحویل گرفته است.

مقررات ثبت و اخذ مجوز فعالیت شرکت‌های بیمه: یکی از مهمترین بخش‌های قانون بیمه ارمنستان، تنظیم مقررات مربوط به فرآیند ثبت و اخذ مجوز فعالیت شرکت‌های بیمه می‌باشد، این فرایند تحت نظارت بانک مرکزی ارمنستان انجام می‌گیرد. به موجب ماده 8 قانون بیمه ارمنستان، نوع مالکیت شرکت‌های بیمه مستقیم و اتکایی می‌تواند به دو شکل شرکت سهامی و همچنین شرکت با مسئولیت محدود باشد و شرکت‌های بیمه ثبت شده در ارمنستان صرفاً مجاز به دریافت مجوز فعالیت در یکی از رشته‌های بیمه‌ای زندگی و یا غیرزندگی هستند و اجازه فعالیت در قالب شرکت‌های بیمه مختلط به آنها داده نمی‌شود.

فرایند انحلال شرکت‌های بیمه : قواعد مربوط به انحلال شرکت‌های بیمه در ماده 134 قانون بیمه ارمنستان تشریح شده است.به موجب این بند انحلال در صورت ورشکستگی، بی اعتباری مجوز شرکت و تصویب مجمع عمومی شرکت مبنی بر خود انحلالی اتفاق می‌افتد.

مقررات  توانگری: قوانین مربوط به ورشکستگی و عدم توانگری مالی موسسات و سازمان‌های مالی در ارمنستان در تاریخ 6 نوامبر 2001 به تصویب مجلس ارمنستان رسید. به موجب ماده 2 این قانون، شرکت‌های بیمه در صورت از دست دادن 50 درصد یا بیشتر از سرمایه خود، عدم توانایی در ایفای تعهدات قانونی، پایین آمدن امتیاز شاخص‌های مالی شرکت از میزان تعیین شده توسط بانک مرکزی و عدم توانایی شرکت در تامین ذخایر قانونی تعیین شده به موجب قانون، ورشکسته می‌باشد.

الزامات و شاخص‌های ضرورت فعالیت‌های بیمه‌ای : به موجب فصل 12 قانون بیمه ارمنستان،  شرکت‌های بیمه به منظور ادامه فعالیت ملزم به تعهد به الزامات و شاخص‌های مالی زیر هستند

- برخورداری از سرمایه متناسب با ریسک پذیرفته شده

- مدیریت فعالیت‌ها به گونه‌ای که امکان کنترل تمامی ریسک‌های پذیرفته شده برای شرکت مقدور باشد

- برخورداری شرکت از موجودی و نقدینگی کافی در طول انجام فعالیت ها

- تعهد به شاخص‌های اقتصادی و ذخایر فنی شرکت در راستای برآورده ساختن الزامات مدیریت ریسک

مقررات سرمایه‌گذاری شرکت‌های بیمه: طبق قوانین و مقررات بیمه‌ای ارمنستان، شرکتهای بیمه در این کشور فقط با موافقت بانک مرکزی ارمنستان می‌توانند اقدام به اقدام به خرید و فروش سهام، اوراق قرضه و هر نوع فعالیت سرمایه‌گذاری به نفع شرکت نمایند.

v بیمه شخص ثالث :

یکی از مهمترین محصولات صنعت بیمه ارمنستان، بیمه شخص ثالث خودرو، می‌باشد. قوانین و مقررات مربوط به این رشته بیمه‌ای طی قانون "بيمه اجباری مسئوليت استفاده کنندگان از وسائط نقليه موتوری در قبال اشخاص ثالث" مصوب سال 2010 تنظیم گردیده است، که در این تحقیق نیز به تشریح اهداف قانون مذکور، نقش و وظایف دفتر شرکت‌های بیمه ارمنستان (به عنوان نهاد صنفی شرکت‌های بیمه که در حوزه بیمه شخص ثالث نقش‌افرینی می‌کند) و صندوق ضمانت در حوزه بیمه شخص ثالث وسائط نقلیه در کشور ارمنستان پرداخته‌ایم.

در بخش پایانی از این گزارش با توجه به شیوع جهانی بیماری کووید 19 به بررسی آثار شیوع این ویروس بر صنعت بیمه ارمنستان پرداختیم. این پاندمی ضمن آثار مخربی که بر اقتصاد و در راستای آن بر صنعت بیمه ارمنستان داشته است، توانسته باعث تغییر در فرایند فروش بیمه و تمایل مشتریان به انواع خاصی از رشته‌های بیمه‌ای شده است. به ویژه با توجه به هزینه‌های درمانی انجام شده طی دوران پاندمی، انجام اصلاحات در زمینه نحوه بازاریابی و فروش و ارائه محصولات و پوشش‌های جدید در بخش بیمه درمان در صنعت بیمه ارمنستان مورد انتظار خواهد بود.