خلاصه مدیریتی:
صنعت بیمه در اقتصاد کنونی جهان یکی از بخش‌های پیشرو در بازار سرمایه است، بیمه به عنوان یکی از ابزارهای کارای مدیریت ریسک از طریق تأمین امنیت و آرامش خاطر از یک سو سبب گسترش رفاه اجتماعی گردیده و از سوی دیگر باعث رشد سرمایه‌گذاری شده و در پی آن تولید با سرعت بیشتری رشد نموده و اقتصاد از رونق بهتری برخوردار خواهد بود، لذا تاریخچه این صنعت بیانگر خدمات ارزنده‌ای است که ضمن جبران زیان‌های اقتصادی، موجب ایجاد امنیت و اطمینان در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی گردیده است.
در این گزارش که یکی از مجموعه گزارشات بررسی نظام‌های بیمه‌ای در کشورهای مختلف جهان است، چین به عنوان کشوری با ساختار بیمه‌ای مناسب و رو به رشد، مورد بررسی قرار گرفته است. این کشور از جمله کشورهایی است که با آغاز حرکت به سمت صنعتی شدن، نظام‌های بیمه‌ای خود را بنیان‌گذاری کرد و تا به امروز نیز مسیر رو به رشد و تکامل را در بخش‌های مختلف طی نموده است. این گزارش که با رویکرد تحلیل وضعیت صنعت بیمه چین تهیه شده است، به بررسی جایگاه عملکردی این صنعت طبق شاخص‌های جهانی می‌پردازد. از آنجا که بررسی ساختار بیمه در هر کشور در ابتدا مستلزم بررسی ساختار اقتصادی در آن کشور است، در این گزارش ابتدا ساختار اقتصادی چین بررسی شد. چین پرسرعت‌ترین اقتصاد بزرگ دنیا است. این کشور در طول ۳۰ سال گذشته به طور میانگین سالانه ۱۰٪ رشد را تجربه کرده است تولید ناخالص داخلی چین در سال 2019 به رقم 14.346 تریلیون دلار رسیده و با رشد حدود 38/5 درصدی خود نسبت به سال قبل از آن سبب شده این کشور گام محکمی در راستای هدف دو برابر نمودن تولید ناخالص داخلی سال 2020 نسبت به سال 2010 بردارد و به عنوان یکی از قدرتمند ترین اقتصادهای جهان شناخته شود. وجود جایگاه مناسب اقتصادی چین و روند رو به رشد آن، نقش مهمی در رشد و توسعه صنعت بیمه در این کشور داشته است. پس از بررسی ساختار اقتصادی چین در دومین گام به بررسی نظام بیمه‌ای در این کشور پرداخته و در مرحله نخست از این بررسی تاریخچه بیمه در چین مطالعه شد. سهم چین در بازار جهانی بیمه طی سال 2018 معادل 9/1 درصد بوده است. در گام بعدی جایگاه جهانی صنعت بیمه چین مورد بررسی قرار گرفت. چین از نظر حق‌بیمه تولیدی کل در سال 2019 با سهم 81/9 درصدی از کل حق‌بیمه تولیدی جهان پس از امریکا در جایگاه دوم جهان چین قرار دارد.
از آنجا که بررسی صنعت بیمه در هر کشور مستلزم بررسی عواملی است که معرف عملکرد آن صنعت می‌باشد، لذا در ادامه به بررسی شاخص‌هایی از قبیل ضریب نفوذ و تراکم بیمه، بررسی بازار بیمه‌های زندگی و غیر زندگی، شرکت‌های بیمه ثبت شده در چین پرداختیم که نتایج حاصل از مطالعات صورت گرفته به شرح زیر است. پس از آن نیز مواردی چون نهادهای صنعت، قوانین و مقررات، تحول دیجیتال و ... مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
* بررسی عملکرد
- شاخص‌های ضریب نفوذ و تراکم بیمه به عنوان یکی از اصلی‌ترین شاخص‌های نشان دهنده سطح توسعه یافتگی، بیانگر مسیر رو به رشد این کشور در مقایسه با سایر کشورهای جهان است. این وضعیت سبب شده چین در بین 20 کشور اول جهان از نظر ضریب نفوذ بیمه قرار گیرد. اما با این وجود مقدار این شاخص علیرغم جایگاه نسبتا مناسب اقتصادی و بالا بودن سهم حق‌بیمه تولیدی آن در مقایسه با کل کشورهای دنیا، از متوسط جهانی پایینتر است، که اصلی‌ترین علت این رخداد پایین بودن سطح تقاضا برای محصولات بیمه‌ای به عنوان ابزاری برای پس‌انداز و سرمایه‌گذاری است.
- با توجه به اهمیت و جایگاه بیمه‌های زندگی در بین مردم چین و ارائه خدمات بهتر و نوآورانه‌تر توسط شرکت‌های بیمه زندگی، این شاخص از ابعاد مختلف توانسته مسیر رو به رشدی را طی کند.درآمد حاصل از حق بیمه، بیمه‌های زندگی از سال 2020-2012 با رشد سریعی همراه بوده است به گونه‌ای که درآمد حق‌بیمه 81/890 میلیارد یوان در سال 2012 به 2/2398 میلیارد یوان در سال 2020 رسیده است و این مساله حاکی از رشد 169 درصدی در این شاخص طی این دوره است. در این بین سهم شرکت‌های بیمه زندگی داخلی از بازار بیمه‌های زندگی چین معادل 13/9 درصد و سهم شرکت‌های بیمه خارجی 87/6 درصد است. پس از بررسی شاخص حق‌بیمه تولیدی زندگی، ضریب نفوذ و تراکم بیمه‌های زندگی به عنوان یکی از شاخص‌های نشان دهنده توسعه یافتگی، در چین بررسی شد. شاخص ضریب نفوذ بیمه‌های زندگی چین طی دوره 15 ساله اخیر روندی نوسانی داشته و علارغم شرایط نسبتا مناسب بازار بیمه‌های زندگی در این کشور اما این شاخص همچنان از متوسط جهانی پایینتر بوده است. اما شاخص تراکم بیمه در چین در فاصله سال‌های 2004 تا 2019 همواره روندی رو به رشد داشته به گونه‌ای که از 3/27 دلار در سال 2004 به 230 دلار در سال 2019 رسیده است.
- بخش بیمه‌های غیر زندگی در چین یکی از توسعه یافته‌ترین بازارهای بیمه در جهان است که طی سال‌های اخیر مسیر رو به رشد خود را به سرعت طی کرده و از نظر درآمد حاصل از حق‌بیمه در جایگاه دوم جهان بعد از ایالات متحده قرار دارد. در این بخش از صنعت بیمه چین، بیمه‌های اتومبیل با سهم 69 درصد بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. عوامل مختلفی بر رشد در این بازار موثر بود، که عمده‌ترین آنها شامل افزایش تقاضا برای بخش‌های مرتبط با بیمه مانند صنعت خودرو و مراقبت‌های بهداشتی است.
* نهادهای صنعت بیمه چین
متناسب با شرایط صنعت بیمه کشور چین، برخی نهادسازی‌ها در این کشور صورت گرفته که به جز نهاد ناظر، شامل چندین انجمن صنعتی و نهادهای آموزشی و تحقیقاتی می‌باشند:
نهاد ناظر: نهاد ناظر بیمه چین «کمیسیون قانون‌گذاری بیمه چین» بود که از سال 2018، جهت هماهنگ‌تر شدن پیشرفت‌های فینتکی در این کشور، نهاد ناظر بانک و بیمه ادغام شدند و تحت حاکمیت واحد کمیسیون قانون‌گذاری بانک و بیمه چین قرار گرفتند.
انجمن‌های صنعت: شامل انجمن همکاری مالی آسیا، انجمن بیمه چین، انجمن بیمه زندگی چین می‌باشد.
نهادهای آموزشی و تحقیقاتی: این نهاد شامل جامعه بیمه چین، مرکز تحقیقات بیمه و تامین اجتماعی چین (دانشگاه فودان)، مرکز تحقیقات بیمه و تامین اجتماعی چین (دانشگاه پکینگ) می‌باشد.
صندوق تضمین بیمه چین: یک صندوق کمک مالی برای ریسک صنعت است و طبق قانون بیمه جمهوری خلق چین تاسیس شده است. به جز موارد ذکر شده در بالا برخی شتابدهنده‌ها، جعبه شنی مقررات و نهادهای مرتبط با تحول دیجیتال هم در این کشور تاسیس شده‌اند (که در بخش مربوطه به آنها اشاره شده است).
* قوانین مقررات بیمه‌ای در چین
به دلیل شرایط و تحولات سیاسی کشور چین، نظام مقررات بیمه‌ای در این کشور نسبتا جوان و رو به تکامل است. قانون بیمه چین که در سال 1995 تصویب شد، چندین مرتبه مورد بازبینی قرار گرفته است. آخرین اصلاح قانون بیمه چین، در سال‌های 2014 و 2015 صورت گرفته و متمرکز بر مقررات‌زدایی و نوآوری در بیمه و نیز مدیریت دارایی بیمه‌گران است.
مهمترین قوانین بیمه‌ای در چین شامل مقررات تاسیس شرکت، مقررات تاسیس شرکت بیمه خارجی و قانون توانگری شرکت‌های بیمه می‌باشد.
مقررات تاسیس شرکت: یکی از مهمترین بخش‌های قانون بیمه چین، تنظیم مقررات مربوط به تاسیس شرکت بیمه است که در آن برای مواردی مانند سهامداران، اسانامه، حداقل سرمایه، مطالعه امکان‌سنجی، برنامه تاسیس، طرح کسب‌وکار و.. . شرایطی تعیین شده است.
مقررات تاسیس شرکت بیمه خارجی: در مقررات مربوطه، درباره مواردی مانند دارایی‌های شرکت، لزوم رعایت استانداردهای توانگری کشور مبدا، لزوم اعلام موافقت نهاد ناظر کشور مبدا و.. . شرایطی بیان شده است.
مقررات توانگری: این مقررات در چین دارای چارچوبی سه رکنی است که آن را مشابه توانگری 2 می‌کند. رکن یک، الزامات کمّی در قالب الزامات حداقل سرمایه مبتنی بر ریسک را برای بیمه، بازار و ریسک اعتباری بیان می‌کند. رکن دو، دارای دو مفهوم کل‌نگر است و ریسک‌ها و حاکمیت بیشتری را دخیل می‌کند. هدف رکن سوم هم خودنظم‌دهی بازار بیمه با ارتقای افشاگری و گشودن شرکت‌های بیمه برای آزمون کفایت سرمایه توسط سرمایه‌گذار، آژانس‌های رتبه‌بندی و عموم مردم است.
شاخص‌های توانگری هم در این قانون شامل نسبت اساسی توانگری، حداقل 50%، نسبت توانگری جامع، حداقل 100% و نرخ‌گذاری ریسک یکپارچه حداقل B هستند.
مقررات سرمایه‌گذاری شرکت‌های بیمه: دارایی‌های سرمایه‌گذاری شرکت‌های بیمه در چین، به پنج دسته اصلی تقسیم می‌شوند که شامل دارایی‌های نقد، دارایی‌های با درآمد ثابت، دارایی‌های سهام، املاک و مستغلات و سایر دارایی‌های مالی هستند و هر یک مشمول نسبت‌های قانونی مشخصی می‌باشند. برخی روش‌های ممنوع سرمایه‌گذاری هم در این قانون مشخص شده‌اند.
مقررات بیمه اینترنتی: قواعد کسب‌وکار بیمه اینترنتی شامل 83 ماده در پنج بخش است، از جمله قواعد عمومی، قواعد پایه کسب‌وکار، قواعد خاص کسب‌وکار، نظارت و مقررات و قواعد مکمل.
مقررات واسطه‌های بیمه: این مقررات برای شرکت‌های نمایندگی بیمه، شرکت‌های کارگزاری و موسسات ارزیابی خسارت تنظیم شده‌اند و الزامات آنها را مشخص کرده‌اند. به علاوه، اخیرا به منظور ارتقا و هماهنگی و ایجاد چارچوبی همسان برای نظارت بر واسطه‌های بیمه و عمق بخشیدن به اصلاح بازار واسطه‌گری بیمه، به صورت رسمی قواعد نمایندگان بیمه (شامل نمایندگان شرکتی، نمایندگان فرعی و نمایندگان فردی بیمه) منتشر شده است.
* تحول دیجیتال صنعت بیمه چین
رشد بسیار زیاد کشور چین در زمینه تحول دیجیتال و کسب رتبه دوم در تحول دیجیتال صنعت بیمه پس از آمریکا، بیشتر ناشی از سرمایه‌گذاری‌های کلان دولت چین در فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی و انعطاف نهاد ناظر برای رفع موانع قانونی بوده است. اقداماتی که در این راستا انجام شده تغییر نهاد ناظر و ادغام نهادهای ناظر بانک و بیمه جهت هماهنگی نوآوری‌های حوزه فینتک و اصلاح و تصویب بسیاری از مقررات مرتبط بوده است.
در چین هم مانند سایر کشورهای جهان، بیشترین حجم فعالیت‌های اینشورتکی متعلق به بخش بازاریابی و فروش است و در کنار آن از فناوری‌هایی نظیر زنجیره بلوکی و هوش مصنوعی هم استفاده می‌شود. ضمن این‌که چند اکوسیستم‌های کسب‌وکاری هم در صنعت بیمه این کشور شکل گرفته است. شرکت‌های مهم اینشورتکی چین شامل ژونگ‌آن و پینگ‌آن هستند و البته غول‌های تجارت الکترونیک این کشور مانند علی‌بابا و تنسنت و بیدو هم وارد فعالیت‌های بیمه‌ای شده‌اند.
در راستای تحول دیجیتال، نهادسازی‌هایی هم در صنعت بیمه چین اتفاق افتاده است که از آن جمله می‌توان به مراکز رشد، آزمایشگاه‌های تحقیقاتی، شتابدهنده‌ها و جعبه شنی مقررات (محیط آزمون کنترل‌شده) اشاره کرد.
در بخش پایانی از این گزارش با توجه به شیوع جهانی بیماری کووید 19 به بررسی آثار شیوع این ویروس بر صنعت بیمه چین پرداختیم. این پاندمی ضمن آثار مخربی که بر اقتصاد و در راستای آن بر صنعت بیمه چین داشته است، توانسته باعث تغییر در فرایند فروش بیمه و گسترش استفاده از شیوه‌های فروش غیر حضوری در چین شود. همچنین با توجه به هزینه‌های بالای پزشکی که شیوع این ویروس برای اشخاص فاقد پوشش‌های بیمه‌ای مناسب به همراه داشت. انتظار می‌رود این همه‌گیری پوشش‌های کلی بیمه‌ای جامعه چین را به ویژه در بخش درمان افزایش دهد.