بررسی تاثیر اعلام خسارت‌های مالی بدون گزارش پلیس به‌صورت آنلاین بر هزینه‌ها
احمد سازگار و آزاده بهادر
محمد سازگار
خلاصه مدیریتی
گزارش پژوهشی "بررسی تاثیر اعلام خسارت‌های مالی بدون گزارش پلیس به‌صورت آنلاین بر هزینه‌ها" با رویکرد کاربردی و با هدف بهبود روند اعلام، بررسی و پرداخت خسارت انجام گرفته است. در این گزارش ابتدا به روش عادی پرداخت خسارت بر اساس قانون بیمه شخص ثالث و آیین‌نامه اجرایی 53 شورای عالی بیمه اشاره شده و در بخش بعد پرداخت خسارت بر اساس روش بدون گزارش پلیس که بدون مقرر شدن در قانون و دستورالعمل‌های آن بوده، اشاره خواهد شد و سپس تسری این روش در قانون بیمه شخص ثالث مصوب سال 1395 و میزان آن بر اساس شاخص مربوط تشریح شده است.
اهداف این گزارش به‌شرح زیر می‌باشد:
ایجاد سامانه اعلام خسارت آنلاین از طریق نرم‌افزارها و به‌خصوص برنامه‌های کاربردی تلفن همراه برای ارسال مستندات مربوط به حوادث رانندگی دارای ویژگی‌ها و قابلیت اعلام به‌صورت غیرحضوری و راننده‌ها و خودروهای مقصر و زیان‌دیده به شرکت بیمه مقصر حادثه است به نحوی که نیاز به اعزام خودروهای رسیدگی به خسارت سیار و یا مراجعه طرفین حادثه به شرکت بیمه مقصر برای اعلام خسارت و رسیدگی تا پرداخت آن نباشد.
ابزار مورد استفاده در این پژوهش کتابخانه‌ای است و برای مواردی که هیچگونه مستنداتی در مورد آن موجود نیست مصاحبه با اشخاص خبره و فعال به خدمت برای پرداخت خسارت در اواخر دهه 40 و 50 و بعد از آن می‌باشد. روش‌های پرداخت خسارت مالی در بیمه شخص ثالث با مدارک و مستندات مورد نیاز بررسی و سپس سیر مراحل آن در طی این پنج دهه بررسی شده است.
بر اساس بررسی‌های به‌عمل آمده صنعت بیمه که صنعتی مبتنی بر ارائه خدمات است علی‌رغم موفقیت‌های خود در حیطه مکانیزاسیون و رایانه‌ای نمودن امور از جمله استعلام و صدور بیمه‌نامه، موفقیت و شان شایسته‌ای در اعلام و رسیدگی به خسارت به‌صورت غیر حضوری را به‌دست نیاورده است. شرایطی که از اواخر سال 1398 بر روابط اجتماعی و محدودیت‌های ناشی از بیماری کرونا، شوک بزرگی را به همه کسب‌و‌کارها وارد کرد و صنعت بیمه هم از این قاعده مستثنی نبود و تحولاتی را رقم زد تا بر اساس آن تغییر و تحول و بروزرسانی در ارائه خدمات غیرحضوری فراهم شود. صدور بیمه‌نامه بدون حضور بیمه‌گذار، عدم نیاز به سند بیمه‌نامه به‌صورت کاغذی و آسان‌سازی برخی مراحل صدور بیمه‌نامه‌ها از نمونه‌های امور آسان‌سازی و غیرحضوری شدن خدمات بیمه‌ای می‌باشد.
با توجه به اینکه امکان رقابت روی قیمت در مورد هر محصولی و حق بیمه در صنعت بیمه و کاهش غیر فنی آن غیرمنطقی و اساساً در تعارض با اصول مدیریت ریسک می‌باشد، رقابت شرکت‌های بیمه بیشتر به سمت رقابت در بخش خدمات پس از فروش و به‌خصوص پرداخت خسارت سوق پیدا کرده است و از آنجایی‌که بیمه اتومبیل بیشترین فراوانی صدور بیمه‌نامه و خسارت را در بین رشته‌های بیمه دیگر دارد؛ لذا ارائه خدمات پس از فروش در بیمه‌های اتومبیل و بیمه شخص ثالث از اهمیت زیادی برخوردار است و هر چقدر امکانات تسهیل‌سازی فراهم شود؛ بالطبع رضایت‌مندی و کاهش هزینه‌ها دستاورد آن خواهد بود. بر اساس آخرین آمار رسمی موجود در هنگام نگارش این پژوهش، تعداد بیمه‌نامه‌های شخص ثالث نزدیک به 23 میلیون فقره در سال 1398 بوده است و تعداد خسارت‌های حوادث رانندگی که برای دریافت خسارت به شرکت‌های بیمه اعلام‌شده، نزدیک به یک میلیون و پنجاه هزار فقره می‌باشد. این آمار نشان‌دهنده آن است که فراوانی خسارت‌های بیمه شخص ثالث معادل 4.5درصد است. یعنی از هر 100 بیمه‌نامه صادر شده، بیش از 4 حادثه ایجاد نموده است.
نتایج حاصله از این تحقیق حاکی از آن است که امکان ارسال مستندات به‌صورت آنلاین، با امکانات موجود در کشور و افزایش ضریب نفوذ استفاده از اینترنت و گوشی‌های دارای امکان عکس‌برداری و ارسال آن از طریق مذکور فراهم است و این اقدام مغایر با اصول و مقررات و ضوابط رسیدگی و پرداخت خسارت نیست (هر چند که استناد به ماده 40 قانون بیمه اجباری اشاره‌ای به حضور هم‌زمان مقصر و زیان‌دیده به واحد خسارت نشده است لیکن استناد به بند (ب) ماده 4 آیین‌نامه اجرایی ماده 30 قانون بیمه اجباری اشعار می‌دارد «به نحو مطمئنی از جمله مراجعه هم‌زمان مقصر و زیان‌دیده به همراه وسیله نقلیه مربوط یا مراجعه مستقیم کارشناس ارزیاب احراز شود که بین طرفین در خصوص راننده مسبب حادثه اختلافی نباشد» و این موضوع تأکید به قبول تقصیر مسبب حادثه می‌باشد و الزامی به مراجعه هم‌زمان به واحد خسارت نخواهد داشت).
طراحی و ساخت نرم‌افزاری جهت اعلام خسارت به شرکت بیمه مربوطه،کنترل‌های لازم از طریق سیستم‌های نظارتی مانند بیمه مرکزی و ارتباط با نرم‌افزارهای بیمه‌گری موجود ممکن است و شرایط کنترل و راستی‌آزمایی آن نیز از طریق نرم‌افزاری فراهم می‌باشد. اینکه آیا نرم‌افزار و اپلیکیشن مربوط می‌تواند به کاهش زمان رسیدگی به خسارت کمک نماید؛ کاملاً مورد تایید قرار گرفته است زیرا منجر به:
1- آرامش خاطر بعد از وقوع حادثه
2- عدم نیاز به مراجعه طرفین حادثه یا مقصر حادثه به مرکز خسارت برای بررسی و ارزیابی خسارت
3- کاهش هزینه‌های بیمه‌گری
4- تسریع در اعلام ، رسیدگی و کاهش اتلاف وقت طرفین حادثه.
5- آگاهی کامل از ثبت خسارت های واقع شده.
6- کاهش تقلبات
7- کاهش هزینه های تردد طرفین حادثه( به دلیل مسافرت درون یا برون شهری)
به صورت کلی با حذف مواردی که باعث صرف وقت و انرژی برای طرفین حادثه می‌شود و هزینه‌های جمعی و اجتماعی و پیامد آن، هزینه‌های ناشی از ایجاد و صرف وقت در ترافیک و کاهش هزینه‌های آلودگی محیط زیست و آرامش خاطر برای طرفین حادثه، از دستاوردهای عمومی و اجتماعی پژوهش است. رضایت طرفین حادثه با کاهش زمان رسیدگی و سهولت اطلاع‌رسانی و تسریع در رسیدگی ناشی از ماشینی و هوشمندسازی رسیدگی به خسارت حاصل می گردد و بدیهی است که رضایت خاطر طرفین حادثه، آنها را برای تجدید و تمدید بیمه‌نامه‌ها و استقبال از سایر محصولات بیمه‌ای و ایجاد اعتماد نسبت به شرکت‌های بیمه ترغیب می‌نماید.
نظر به اینکه دستیابی به یک اپلیکیشن اعلام و برآورد خسارت نیازمند اقدامات حوزه‌های تخصصی مختلف می‌باشد؛ لذا علاوه بر اقدامات تکمیلی حوزه فنی برای تجزیه و تحلیل فنی بیمه‌ای و تعیین موازین لازم برای راستی‌آزمایی موارد خسارتی اعلام شده و تطبیق آن با قوانین و مقررات بیمه‌ای و همچنین تبدیل این مراتب به فرایندهای مصور به‌وسیله متخصصین حوزه مربوط و نهایتاً معماری و برنامه‌نویسی توسط کارشناسان و متخصصان برنامه‌نویسی ضروری و اجتناب ناپذیر است. در این گزارش تشریح شرایط موجود و ضرورت تغییر روش سنتی و ایجاد این دیدگاه (اعلام خسارت آنلاین) هدف اصلی بوده است. بنابراین مجریان گزارش برای دستیابی به نرم‌افزار مورد نظر در تلاش هستند تا با همکاری متخصصین مذکور فرایند اجرایی نمودن این ایده را عملیاتی نمایند.